Zeytinlikleri madenciliğe açan yönetmelik değişikliğinin iptali için buradayız!

Kurumlardan ortak açıklama: Zeytinlikleri madenciliğe açan yönetmelik değişikliği iptal edilmeli

Aralarında zeytin ve zeytinyağı üreticileri, sivil toplum kuruluşları ve yurttaş örgütlenmelerinin bulunduğu kurumların yaptığı açıklamada, zeytinlikleri elektrik üretimi için madenciliğe açan yönetmelik değişikliği hakkında verilen yürütmenin durdurulması kararının kaldırılmasına tepki gösterildi. Açıklamada, zeytinlikleri madenciliğe karşı yeniden savunmasız bırakan bu yeni kararın kabul edilemez olduğu vurgulanırken, yönetmelik değişikliğinin de esastan iptali talep edildi. 

Zeytinlikleri madenciliğe açan yönetmelik değişikliği iptal edilmeli

83 yıldır yasalarla korunan Anadolu’nun zeytinlikleri, birçok kez madencilik faaliyetlerine, imara, enerji projelerine açılmak istendi. Ancak zeytin üreticileri, yaşam savunucuları, sivil toplum örgütleri ve sendikaların mücadelesi sonucu zeytin ağaçları bugüne kadar korunabildi. 

1 Mart 2022’de ise ülkenin ‘‘elektrik ihtiyacı’’ öne sürülerek zeytinlikler kanunlara ve uluslararası sözleşmelere uygun olmayan bir yönetmelik değişikliğiyle madenciliğe açıldı.

1939 yılında yürürlüğe giren 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanununun 20. maddesi şöyle: Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri yapımı ve işletilmesi Tarım ve Köyişleri Bakanlığının iznine bağlıdır.

Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 115. Maddesi ise şöyle: “Ülkenin elektrik ihtiyacını karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin başka alanlarda yürütülmesinin mümkün olmaması durumunda madencilik faaliyeti yürütecek kişinin faaliyetlerin bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini taahhüt etmesi şartıyla Genel Müdürlük tarafından belirlenen çalışma takvimi içerisinde zeytin sahasının madencilik faaliyeti yürütülecek kısmının taşınmasına, sahada madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ilişkin geçici tesisler inşa edilmesine kamu yararı dikkate alınarak Bakanlıkça izin verilebilir.”

Yönetmelik değişikliği ülkenin hemen hemen tüm bölgelerinden yurttaş oluşumları, zeytinliklerin bulunduğu bölgelerde yaşayan yöre halkı, sivil toplum örgütleri, zeytin ve zeytinyağı üretici birlikleri ve hukukçuların tepkisine neden oldu.

Söz konusu Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’e karşı birçok kurumun açtığı çok sayıda davada, “Zeytinlik alanların maden faaliyetlerinde kullanılması hukuka aykırı” denilerek yürütmenin durdurulması kararları verildi.

Ancak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan gelen itiraz üzerine davalar bir üst mahkemeye taşındı ve Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Danıştay 8. Daire ile 10. Dairesinin müşterek bir karar vermesi gerektiğini belirterek bazı davalarda yürütmeyi durdurma kararını kaldırdı.

Fakat Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun usul yönünden verdiği bu karar davanın esasına ilişkin değil. O yüzden yönetmelik değişikliği hala açıkça hukuka aykırı. Danıştay 10. Daire ile birlikte oluşturulacak ortak heyetin de bu gerçeğe istinaden yönetmelik değişikliğine yönelik yürütmeyi durdurma kararı vermesini ve bu yönetmelik değişikliğinin en kısa zamanda esastan iptal edilmesini talep ediyoruz.

Türkiye zeytin üretiminde dünyada 5., zeytin ihracatında ise 4. sırada yer alıyor. ‘‘Elektrik ihtiyacı’’ gerekçesiyle ülkemizin dış ticaret dengesinin sağlanmasında zeytin ihracatının payı görmezden gelinerek zeytinle ülke ekonomisine daha fazla katkı sağlanması engelleniyor.

Öte yandan, gerek Muğla Akbelen ve Yatağan’da gerekse Denizli Avdan’da kömür madenciliğine karşı ormanı ve zeytinlikleri için mücadele eden yurttaşlar yürütmeyi durdurma kararının kaldırılmasından dolayı kaygılılar. Yakın zamanda Akbelen’de bu yönetmelik değişikliğinden hareketle zeytinliklere girilmiş, 17 zeytin ağacı sökülmüştü. Şimdi yürütmenin durdurulması kararının kaldırılması ile Muğla Akbelen, Yatağan ve Denizli Avdan başta olmak üzere tüm zeytinliklere yönelik tehdidin tekrarlanmasından tedirginiz.

Zeytincilik mevzuatı son 15 yılda defalarca değiştirilmek istendi. Zeytinlikleri madencilik, sanayi, enerji ve imar projelerine açmak amacıyla yapılmaya çalışılan bu değişikliklerden en önemlileri şöyle:

3 Temmuz 2009: Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi

21 Nisan 2010: Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi

26 Haziran 2010: Torba Yasa – Maden kanunu ve bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair 5995 sayılı kanun

3 Nisan 2012: Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

16 Haziran 2014: Elektrik Piyasası Kanunu ile Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı

17 Mayıs 2017: Torba Yasa – Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve KHK’larda Değişiklik Yapan Kanun Tasarısı

1 Mart 2022: Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

Unutulmamalı ki, soframızdan eksik etmediğimiz zeytinimiz, bin bir çeşit börtü böceğin yaşam alanı olmasının yanında yerel toplulukların da geçim kaynağı. Değil tek bir zeytin tanesini kaybetmek, bu toprakların binlerce yıllık zeytin üretimini daha da artırmamız gerekiyor.

İklim krizi ve gıda krizi göz önünde bulundurularak, Türkiye için hayati önemdeki zeytinliklerinden, enerji üretimi gerekçe gösterilerek vazgeçilme girişiminin hukuka ve bilime uygun olmadığını bir kez daha ifade ediyor, zeytinliklerin koşulsuz korunması talep ediyoruz.

İmzacı kurumlar:

Agrida Tarım ve Turizm Derneği
Alakir Nehri Kardeşliği
Antalya Ekoloji Meclisi
Ardanuç Cevizli Köyü Kültür ve Dayanışma Derneği
Ayvalık Tabiat Platformu
Ayvalık Zeytin ve Zeytinyağı Üreticileri Derneği
Avdan Platformu
Bergama Çevre Platformu
Balkon Bahçeleri
Bodrum ODTÜ Mezunları
Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği
Bozcaada Forum
Bursa Artvin Sanat Kültür ve Sosyal Dayanışma Derneği
Büyük Menderes İnisiyatifi
Çeşme Çevre Platformu
Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL)
Dalyan Turizm Kültür ve Çevre Koruma Derneği
Datça Dağcılık ve Doga Sporları Kulübü (DADADOSK)
Datça Kadın Platformu
Didim Çevre Platformu (DİÇEP)
Dikili Kültür ve Çevre Platformu
Doğa Derneği
Doğal Yaşam Derneği
Edremit Çevre Platformu (EDÇEP)
Edremit Çevre Derneği
Edremit Körfezi Zeytin ve Zeytinyağı Üreticileri Dernekler Federasyonu
Ege Çevre ve Kültür Platformu (EGEÇEP)
Elbistan Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu
Gökova Ekolojik Yaşam Derneği (GEYDER)
Greenpeace Akdeniz
Gökova Akyaka’yı Sevenler Derneği (GAS.DER)
Güllük Körfezi Koruma Platformu
Hemşin Yaşam Derneği
İkizdere Çevre Derneği
İkizköy Çevre Komitesi
İklim İçin 350 Derneği
Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği
Kazdağları Kardeşliği
Kömürün Ötesinde Avrupa (Europe Beyond Coal)
Kuşadası Çevre Platformu
Kuzey Ormanları Savunması
Marmaris Kent Konseyi
Menteşe Kent Konseyi
Muğla Çevre Platformu (MUÇEP)
Orhanlı Köyü Kültür Doğa Gençlik ve Spor Kulübü Derneği
Proje Evi Sosyal Kooperatifi
S.S. Orhanlı Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
Sandras’ı Koruma Platformu
SlowFood Adana
SlowFood Bardacık
SlowFood Fırtına
SlowFood Gökova Birliği
SlowFood Halfeti
SlowFood İda- Çanakkale
SlowFood Karaburun
SlowFood Kars Birliği
SlowFood Kastamonu
SlowFood Mahal
SlowFood Mut
SlowFood Ölmez Ağaç
SlowFood Şile Palamut
SlowFood Tarsus
SlowFood Tarsus Yeryüzü Pazarı
SlowFood Teos
SlowFood Trakya
SlowFood Yağmur Böreği
SlowFood Yaveş Gari Bodrum
SlowFood Yeryüzü Pazarı Foça
Söke Çevre Platformu
TEMA Vakfı
Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi
WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı)
Yaşam ve Dayanışma Yolcuları
Yenifoça Forum
Yeşil Artvin Derneği
Yeşil Düşünce Derneği
Van Çevder
Yeşil Yaşam İnisiyatifi
YUVA Derneği