Bornova Belediyesi ile yürüttüğümüz Yeşil İklim, Yeşil Belediye Proje’si kapsamında üçüncü İklim Okulu’nu Yenilenebilir Enerji teması ile 4-5 Haziran’da Bornova’da gerçekleştirdik!
4 Haziran’da iklim ve enerji danışmanı Özgür Gürbüz, güneş elektriği uzmanı Deniz Selkan Polatkan ve Nordic Folkecenter Danimarka’dan sürdürülebilirlik ve iş uzmanı Kardelen Afrodit Adsal ile yenilenebilir enerjide kavramlar, kaynaklar, Türkiye ve Dünya’da mevcut durum, fotovoltaik güç sistemleri ve iyi örnekleri konu alan bir eğitim programı düzenledik.
5 Haziran’da ise Dünya Çevre Günü kapsamında düzenlenen Bornova Çevre Şenliği’ndeydik. Enerji alanındaki uzmanlar ile interaktif bir etkinlik gerçekleştirdik. SolarBaba’dan Başak Çağla Efe, Yeditepe Üniversitesi’nden Barış Gençer Baykan, İklim ve Enerji Danışmanı Özgür Gürbüz, Greenpeace’ten Duygu Kutluay, Nordic Folkecenter’dan Kardelen Afrodit Adsal ve Enerji Danışmanı Zeynep İlhan sosyal medya üzerinden ve stant başında gelen soruları yanıtladılar.
Yine çevre şenliği kapsamında Özgür Gürbüz ve Zeynep İlhan’ın kolaylaştırıcılığını yürüttüğü yerelde güneş kampanyası ve aktivizmi atölyesi ile etkinliğimizi bitirdik..
Sosyal medya üzerinden ve Bornova’da etkinliğine gelen soru ve cevaplardan bazılarını sizler için derledik;
– Şu anda Türkiye’nin enerji ihtiyacının ne kadarı yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanıyor? Bu yüzde ne kadar ve nasıl artırılabilir?
Özgür Gürbüz: Rüzgâr enerjisinden elde edilen %6-7, jeotermal %2 ve güneş senenin sonunda %1’i bulacak. Yani yenilenebilir enerji kaynaklarından totalde yaklaşık %10.
Zeynep İlhan: Yatırımların artırılması için finansman kaynağının çözümü esas mesele. Girişimlerin başlaması için araçlar var. Üretilen yenilenebilir enerjinin şebekeye bağlı olması bir örnek, öz tüketim karşılandıktan sonra kapasiteye göre enerjinin fazlasını satabiliyorsunuz. Özel şirketlerin dışında enerji kooperatifleri kurulması bir başka örnek. Bu noktada paydaş olarak kamu kurumlarının artırılması önemli bir strateji. Paydaş sayısı arttıkça sistemin kapasitesi artar, 1000 üye sayısıyla 5MW kapasiteye sahip örnekler biliyoruz. Girişimin kamu kurumu tarafından yapılması önemli bir kilit nokta. Yereldeki kullanıcıların öz tüketimini sağlaması yenilenebilirin çoğalmasına yardımcı.
– Güneş konusunda verimliliğin artırılması için acil neler yapılabilir?
Başak Çağla Efe: Büyük yenilenebilir yatırımları ve yenilenebilir enerjinin kullanımı gibi ikiye ayırmak gerek. Büyük yatırımlarla ilgili kesinlikle mevzuatlarda düzenlemeler yapılmalı. Küçük yatırımlarda ise yeni tüketim modelleri ve tabana yayılması gibi çalışmalar yapılmalı. Depolama sistemleri entegre edilirse tüm enerjimizi rüzgâr ve güneşten sağlayabiliriz.
– Yazlıklara güneş panelleri kurma maliyeti yaklaşık ne kadar?
Özgür Gürbüz: Ortalama 15 binden 25 bine kadar bir aralık. Evin konumu, ne kadar güneş aldığı gibi bir sürü parametreye bağlı.
Duygu Kutluay: Öz tüketim fazlasını, devlet 13 dolar/cent gibi bir fiyattan sizden satın alıyor. Daha uzun vadeli krediler sunulsa kurmak daha kolay olacakt. Hakkımızı talep etmeliyiz.
Sevil Turan: Yazlık siteler üzerinden kooperatifler teşvik ediliyor. Örneğin sitede 7 kişi bir araya gelip enerji kooperatifi kurup kendi elektriğini üreterek fazlasını sisteme satabilir. Özellikle İzmir gibi yazlık sitelerin olduğu yerlerde kamu kurumları buna kolaylık sağlıyor.
Barış Gençer Baykan: KDV %18. Bunun düşürülmesi gerek.
Başak Çağla Efe: Kredi ile ev aldığımızda bunun bize dönüşü 20 yıl oluyor. Yurtdışında mortgage 30 yıl. Amortismanı uzun dediğimiz yıllar 10 yıl civarlarında. Yani aslında ev almaktan daha kısa.
Özgür Gürbüz: Güneş enerjisi pahalıymış gibi bir yanılgıya düşülmemeli. İnsanlar yaptığı yatırımın geri dönüşünü 3 yıl sonra almak istiyor fakat güneş enerjisi 10-12 yılda geri veriyor. Ama büyük santrallerde ne kadar ucuz olduğunu görüyoruz. Yeka ihalesi kilowattsaat’i 6.9cent’e elektrik üretimine anlaştı ki içinde fabrika, Ar-Ge merkezi kurma zorunluluğu gibi masrafları kapsadı. Güneş santrali her şekilde nükleerden 2-3 kat daha ucuz. Evlere gelince finansman modeli ve beklentinin kısa vadede geri dönüş olması yüzünden bu sorunu yaşıyoruz.
– Türkiye’nin şu an ve gelecekteki tüm enerji ihtiyacı rüzgâr ve güneşten sağlanabilir mi? Bunun için ne kadarlık bir yatırım gerekir? Bu yatırım büyük şirketler yerine yerel halk ve girişimciler tarafından yapılabilir mi?
Özgür Gürbüz: Türkiye’nin su anda elektrik tüketimi yılda 290 milyar kWh. Sadece güneş potansiyeli bile ülkenin tüm elektrik ihtiyacını karşılayabilir. Tabi amaç tüm yenilenebilir kaynakları kullanmak yönünde. Zaten rüzgâr enerjisi tüm üretimin %6-7’sini karşılayarak kendini ispatladı. Şu an 6700 MW kurulu ve daha bunun 10 katı rüzgâr kurabilecek kapasiteye sahibiz. Tüm bunlar, isterse Türkiye’nin enerji ihtiyacının tamamının yenilenebilir enerjiden sağlayabileceğini gösteriyor. Bunlardan verimli yararlanmak da ancak batarya teknolojisini geliştirerek mümkün. Sadece yenilenebilir enerji kaynaklarının sayısını artırarak bu işi çözemeyiz. Ciddi politikalara ihtiyacımız var, tüketimi planlamamız gerek. Enerji verimliliği ön plana çıkarılmalı, ulaşımı, kentleşmeyi verimliliğe entegre etmeliyiz.
– Elektrik altyapısı yeterli mi?
Özgür Gürbüz: İlave şebeke yatırımları gerekeceği aşikar. Nükleere verilen yatırımlar buna harcansa zaten karşılanır. Yatırımları engelleyecek bir şey yok.
– Nükleer enerji hakkında düşünceleriniz neler? İklim değişikliği ve fosil yakıtlara alternatifliği yönünden nasıl değerlendiriyorsunuz?
Duygu Kutluay: Güneş enerjisi ihalesi Yeka’da, içinde pek çok masraf dahil kilovatsaati 6,9 cent iken, nükleerde Rusya’dan 12 dolar/cent ile 15 yıl boyunca satın alim garantisi veriyoruz. Güneş santralleriyle, nükleere yapılan yatırımlardan yaklaşık 2 kat daha ucuza yerelde istihdam sağlayarak ekonomiyi geliştirebiliriz. Güneşi ve rüzgârı bol, uranyumu az bir ülke olarak nükleerin burada ne kadar anlamsız olduğunu görebiliriz.
Özgür Gürbüz: Bu senenin atmosferdeki kirlilik ölçümü 407ppm. 2 derecelik artış olan 450 ppm’i geçmemeliyiz. Her sene 2 ppm’lik artış var. Nükleer enerjinin karbondioksit salınımı az, bu bir gerçek. Fakat bir nükleer tesisi kurmak için 8 yıl gerek ve bizim öyle bir zamanımız yok. Derhal harekete geçmeliyiz.
– İleride yenilenebilirde istihdam daha çok olabilir mi?
Zeynep İlhan: Müfredatta ilgili eğitim başlamış durumda. Avrupa Birliğinin ve Birleşmiş Milletlerin destekleriyle, teorik ve pratik eğitimin desteklenmesi de var. Bu konuda çalışacak insanlara daha da çok ihtiyaç duyulacak. Alanda çalışmak isteyen kişilere, bu esnada yurtiçi yurtdışı staj veya eğitim almalarını tavsiye ediyorum.
Duygu Kutluay: İstihdamı yerelde sağlamak iklim göçünü durdurur.
Başak Çağla Efe: Güneş paneli kurmak daha kolay olduğundan, bu sektörde çatı kurulumlarında iş güvenliği için eğitim gerekli.
Akın Akınsal: Shura’nın yaptığı araştırmaya göre TEDAŞ 5 yıl içinde yatırım yapacağına söz verdi. Hedeflerinin, yenilenebilir kaynaklardan sağlanan enerjinin %60’a ulaşacağını söylüyorlar.
Duygu Kutluay: Bu konuda belediyelere büyük görev düşüyor. 6 milyon bina yapılacağı söyleniyor. Bu binalara kesinlikle çatı kurulumu şart koşulmalı.
– Yenilenebilir kurulumlar için bankalar kolaylık sağlıyor mu?
Basak Çağla Efe: Ülke ekonomisinden dolayı şu an lisanssız pazarın önü kapalı, lisanslılar ise ihaleli. Geriye çatı pazarı kalıyor. Şu an bankalar da net konuşamıyor. Çözüm önerisi olarak corporate solar veya crowed funding denilen, her kişiyi yatırımcı yapabilecek, bankaları bertaraf eden modeller var. Bunlar çatı ve saha kurulumlarının onunu açabilir.
Sevil Turan: Bireysel yatırımlar daha zorken 1 ile 100 kişi arası enerji kooperatifleri için 1000 MW’a kadar özel mevzuatlar var. Finansman bulmak için lobi faaliyetlerimiz yürüyor. Bankalar açık çağrı yapmasa da mümkün olduğunu biliyoruz, yereldeki insanların bankalarla görüşmesinde fayda var.
Duygu Kutluay: Bireysel yatırım olarak bankaya gidersek, alacağımız kredi, tüketici kredisi ve 48 ay vade var. Ama apartman veya site yönetimi olarak gidersek vade 60 ay.